Er was eens… een buurtcomité tegen racisme in Heinis en Macharius

Op 24 november 1991 brak het Vlaams Blok door bij de federale verkiezingen. Die dag staat geboekt als ‘Zwarte Zondag‘. Als reactie werden in gans het land ‘Hand in Hand’ comités opgericht tegen racisme. Zo ontstond ook de buurtwerking Hand in Hand Macharius-Heirnis. De buurtwerking werd vooral gedragen door jonge gezinnen en enkele oudere alleenstaanden. Er zaten mensen in die actief waren bij 11.11.11 en Oxfam, maar ook mensen die voordien nooit politiek actief waren geweest. En ook zij gingen mee naar de nationale Hand in Hand betogingen.

Nationale betoging van Hand in Hand met zelf gemaakte spandoek van het buurtcomitee

Het succes van Hand in Hand was te danken aan de niet te stuiten inzet van een twintigtal mensen. In 1992 werd reeds een eerste buurtfeest georganiseerd in de Snoekstraat. De straat werd verkeersvrij gemaakt en midden de straat stond een podium, stoelen en tafels. ’s Namiddags was de opkomst matig, zoals u kan zien op onderstaande foto.

Maar toen de optredens begonnen ’s avonds was het gouw bakske vol. Een van de orkesten, die u hieronder ziet, werd met uitzondering van de drummer en violist volledig gevormd door vluchtelingen uit voormalig Yougoslavië waar een oorlog woedde.

Aangezien de kinderen van om het even welke afkomst allemaal samen speelden in het kleine buurtparkje en iedereen in de buurt werd uitgenodigd om iets te doen op het podium – mijn enige optreden ooit – traden ook Turkse kinderen op tijdens het buurtfeest.

Dans en zang van Turkse kinderen

Maar ook tussen de buurfeesten werden allerlei activiteiten gepland. Als liefde door de maag gaat, dan vriendschap ook, dus werden allerlei maaltijden georganiseerd. Hier onder ziet u foto’s van een Afrikaanse maaltijd en een Turks eetfestijn. De Afrikaanse maaltijd, kip moambe werd bereid door Afrikaanse kokkinnen. Ook voor de Turks maaltijd kregen we assistentie van een Turkse slager.

Köftemaaltijd

Andere acties waren bloembakken verkoop om de wijk een fleurig uitzicht te geven en het schilderen van een kleurrijke puzzel op de hoge muur in het kleine buurtparkje in de Snoekstraat tussen nrs 52 en 54. Er was een groot tekort aan speelruimte voor de kinderen van de buurt en voor de jongeren was er totaal geen plaats om samen te komen.

Puzzel achteraan puzzelpark

Bloembakkenactie

Dit werd al eerder meermaals gesignaleerd aan het stadsbestuur, maar op dat moment waren de vroegere arbeiderswijken nog geen prioriteit voor de stedelijke overheid. In feite waren deze problemen ook totaal niet nieuw. Reeds in 1984 was er een onafhankelijke buurtwerking: ‘Buurtwerk Heirnis-Macharius’. Ze waren begonnen met een jeugdatelier ‘De Spetter’, ze hielden een buurtcafé open, ‘De Dobber’ en gaven een buurttijdschrift uit, ’t sardientje’.

Zij hadden uit een buurtenquête als belangrijkste eis “meer groen voor de kinderen om te spelen” gedistilleerd. Het is dank zij de acties van dit buurtcomité, weliswaar ook na veel tegenwerking van de administraties, dat het kleine parkje in de Snoekstraat er gekomen is. Op de plaats van het parkje stonden de gebouwen van een oude ijzergieterij. Deze stonden leeg. Onder druk van de mensen van de wijk werd het gebouw afgebroken en kwam het parkje er toch. Maar in 1988 werden alle subsidies voor de vzw integetrokken en stopte ook de buurtwerking.

De kinderen van de buurt beschilderen de poort van de oude ijzergieterij uit protest

Buurtfeest in 1987 aan kruispunt Eendrachtstraat Forelstraat voor het buurtcafé De Dobber

Toen het Lousberg bejaardentehuis begin 1998 sloot en er enorme groene ruimte vrij kwam voor een park vroegen de bewoners om het park open te stellen. Maar ook daar had het stadsbestuur geen oren naar.

Actie van de bewonersgroep

Het OCMW, eigenaar van het pand zou het tenslotte verkopen aan een projectontwikkelaar de Lofting Group die er dure lofts inrichte. Het zou tot 2006 duren eer het buurtcentrum en het buurtpark Lousbergs uiteindelijke de nodige ademruimte gaven aan de wijk. Maar toen waren onze kinderen natuurlijk al bijna volwassen.

Het bestuur van Gibert Temmerman burgemeester van Gent tot 1994 negeerde straal de noden van de jonge gezinnen die overal aan de rand van de stad waren komen wonen. Temmerman was nog een socialist van de grote gebaren en de prestige projecten. Een schoolvoorbeeld is het Belgacom-gebouw in de Keizer Karelstraat, het lelijkste gebouw van Gent. Grote delen ervan stonden jarenlang leeg. Dus aan participatie hadden de socialisten toen een broertje dood. 

Eind Augustus 1991 werd de veemarkt, die jaren het kloppend hart was geweest van de Machariuswijk opgedoekt. Eind oktober werd al de eerste steen gelegd van een nieuwe wijk van goedkope sociale woningen.

Oude Beestenmarkt vlak bij de Dampoort

De Macharius wijk zou een gedaantewisseling ondergaan. Nieuwe bestrating, een groene zone naast de wieg van Gent, de Sint-Baafsabdij, en een nieuw groot park, het Rommelwaterpark, alhoewel er al een groot park was, het Astridpark, aan de Lousbergkaai.

De Machariuswijk herleefde, en die sanering was meer dan nodig, maar de Heirniswijk werd in die plannen straal genegeerd. Het had een kleine moeite geweest om daar ook de bestrating te vernieuwen. Er stonden genoeg stadsgebouwen leeg te verkommeren om er een ontmoetingsruimte van te maken. Maar daar had het stadsbestuur geen oren naar.

In feite kon de 19de eeuwse gordel het stadsbestuur toen nog gestolen worden. Ze wilden door de sanering van Macharius touristen lokken naar de Sint-Baafsabdij… maar de toeristen bleven weg en in 2006 moesten ze bij gebrek aan bezoekers de Sint-Baafsabdij sluiten. De ‘buren van de abdij’ houden nu de abdij open voor bezoekers.

Resten van de Abdij

Optreden van Derwish in de Abdij

Toen Frank Beke Burgemeester werd, was er eindelijk een plan waar ook Heirnis bij betrokken was. Maar ook onder Frank Beke was de bereidheid om de burgers te laten participeren in de vormgeving van hun wijk nog halfslachtig.

Pas met Daniel Termont, die zelf geboren was in de Brugse Poort, ook al een verloederde buurt, kregen de burgers beetje bij beetje inspraak. Zeker tijdens de tweede legislatuur beginnen de dingen te draaien zoals een moderne stad moet draaien.

Vijf jaar heeft de buurtwerking goed gewerkt en toen is het beginnen achteruit gaan bij gebrek aan mensen. Daarvoor zijn verschillende redenen. Aangezien de wijk niet gesaneerd werd, vertrokken enkele van de meest actieve mensen uit de wijk. Ze verhuisden naar plekken waar hun kinderen meer ruimte hadden. Dat kon je hen niet kwalijk nemen

In het eerste jaar van de werking werden we nog ondersteund door de buurtwerkers van de stad, maar blijkbaar was het ordewoord gegeven dat die alle aandacht moesten richten op de Macharius wijk, want in plaats van ons te steunen probeerden ze al onze activiteiten naar de Machariuswijk te verplaatsen, wat wij natuurlijk niet zagen zitten, we woonden allemaal in de Heirniswijk. Dus konden we maar stikken.

Financiële steun zoals Wijk aan zet bestond niet… en ons laatste buurtfeest had plaats in de gietende regen. Die tegenvaller zijn we nooit te boven gekomen.

Daarnaast was er ook nog het politiek getouwtrek… naast de ‘usual suspects’ waren er zelfs mensen die tot een en dezelfde partij behoorden en toch elkaar het licht in de ogen niet konden verdragen. Dat soort ruzies heeft natuurlijk een negatieve impact.

Mensen bleven weg van de maandelijkse vergaderingen en enkel de diehards bleven over. Buurtwerking en politiek moet je gescheiden houden. Er is maar een manier dat te doen: 100% participatie van iedereen in alle beslissingen, en vooral er voor zorgen dat ook degenen die minder verbale “politieke” talenten hebben aan het woord komen, voorstellen kunnen doen en meebeslissen. Dat kan perfect. Een methode die je daarvoor kan gebruiken is dotmocracy. Als je gaan kijken bent naar de link zal je denken dat het nogal omslachtig is, maar je kan het ook vereenvoudigen en zelfs voor een vergadering van vijf mensen toepassen.

In plaats van iedereen mondeling zijn voorstel te laten doen, bladen papier uitdelen waar iedereen kort zijn voorstel neerschrijft en daarna het blad dichtvouwt. Deze dan verzamelen en dooreenschudden en dan kijken welke voorstellen er zijn. Van wie die komen speelt dan geen rol. Het is de inhoud die telt en wie zich achter welk voorstel kan scharen zonder dat wie wie kent een rol speelt.

Binnen de huidige maatschappelijke context draait politiek altijd om macht en dan zijn alle andere partijen concurrenten, soms zelfs alle anderen binnen dezelfde partij. Dat soort competities kan je missen in een buurtwerking. Daar is concrete samenwerking rond concrete zaken de boodschap.

De straten zijn van iedereen. De lucht is van iedereen. De regen is van iedereen. Deze aarde is van iedereen en iedereen is gelijk en iedereen heeft evenveel recht van spreken.

Bronnen

Van Wei tot Wijk, 1888-1988, honderd jaar Heirnis, p. 199-203

De Buren van de Abdij, 800 jaar arm en rijk in de Machariuswijk,  p.82-100

Eigen privé archief